کتابخانه عمومی

کتابخانه مردم

کتابخانه عمومی

کتابخانه مردم

۳ مطلب با موضوع «شاخص‌های ارزیابی» ثبت شده است

می‌توان گفت که امانت مهم‌ترین شاخص کتابخانه عمومی است. ابر و باد و مه و خورشید و فلک و کتابدار و کل نهاد همگی دست به دست هم داده‌اند کاربری به کتابخانه بیاید و کتابی به امانت بگیرد و بخواند و بدانچه دلخواهش است برسد. 

اما استفاده از عدد خالص امانت چندان کاری برای ما انجام نمی‌دهد بلکه ترکیب‌های مختلف این متغیر با متغیرهای دیگر است که شاخص‌های مناسبی برای برنامه‌ریزی کتابخانه به دست می‌دهد، اجازه دهید چند مورد از این شاخص‌ها را بررسی کنیم:


شاخص سرانه امانت: تعداد امانت در طول سال تقسیم بر جمعیت هدف

این شاخص نشان می‌دهد تا چه اندازه منابع ما برای جمعیت هدفمان قابل استفاده است. تلاش کنید این عدد را به بالای 5 برسانید. 

شاخص امانت کاربران: تعداد امانت در طول سال تقسیم بر تعداد امانت‌گیرندگان فعال (Active Borrower)

این شاخص نشان می‌دهد که منابع ما تا چه حد برای کابران کتابخانه‌مان مناسب است. تلاش کنید این عدد را به بیش از 25 برسانید. 

شاخص  گردش مجموعه یا کارایی منابع: تعداد کل امانت در بازه یک ساله تقسیم بر تعداد کل منابع

این شاخص امانت‌پذیری و موفقیت مجموعه‌سازی ما را نشان می‌دهد. تلاش کنید این عدد را به بالای 2 برسانید. 

هزینه امانت: کل هزینه‌ها (اعم از دستمزد کتابدارها، هزینه فرصت ساختمان و تجهیزات کتابخانه، و ...) تقسیم بر تعداد امانت

این شاخص به ما می‌گوید که برای یک تراکنش امانت چقدر هزینه کرده‌ایم. این عدد باید به کمتر از نصف میانگین قیمت کتاب در سال مذکور برسد. 


دربارۀ شاخص سرانه امانت کتاب ایزو 11620 چنین می‌گوید:

این شاخص عملکرد یک عدد واقعی بدون محدودیت سقف است. تغییر در دوره‌های زمانی امانت یا در تعداد کتاب‌های مجاز برای هر نوبت امانت می‌تواند تاثیر چشم‌گیری بر شاخص داشته باشد. با تحلیل این شاخص بر اساس موضوع یا دسته‌های مختلف امانت‌گیرندگان می‌توان جزئیات بیشتری فراهم آورد. از این شاخص عملکرد می‌توان برای نشان دادن حوزه‌هایی که تقاضا پایین یا همراه با نارضایتی است و برای اشاره به حوزه‌هایی که استفاده در آن‌ها قابل افزایش است، استفاده نمود. 


این شاخص نسبت به به تعدادی از متغیرهای غیرقابل کنترل، حساس است و فقط به امانت‌دهی ربط دارد. شرایط مطالعه در کتابخانه، سطح سواد، سطح فقر و دیگر متغیرهای اقتصادی-اجتماعی بر آن تاثیر می‌گذارند. 

بین این شاخص و توانایی کارکنان در تبلیغ مجموعه، رابطه‌ای قوی وجود دارد. 


وضعیت شاخص‌های مختلف مربوط به امانت در کتابخانه شما چطور است؟ حوزه‌های پرتقاضا و کم‌تقاضا در کتابخانه شما کدام‌ها هستند؟ کدام حوزه‌ها هستند که تقاضایشان در طی زمان تغییر کرده است؟

۰ نظر موافقین ۰ مخالفین ۰ ۲۷ ارديبهشت ۹۶ ، ۲۰:۰۰
سیامک محبوب

کمتر کسی مجبور  است از کتابخانه عمومی استفاده کند. بنابراین کتابخانه باید تلاش کند با تمام امکانات خود بهترین شرایط را با کمترین هزینه برای جمعیت هدف خود فراهم سازد. یکی از این شرایط، تعیین ساعت‌های مناسب فعالیت و خدمات‌رسانی کتابخانه است. اکثر افرادی که دوست دارند یا نیاز دارند از کتابخانه عمومی استفاده کنند تمایل دارند در اوقات فراغت خود از آنجا استفاده کنند. درست مثل استفاده از موزه‌، سینما و پارک و تلویزیون استفاده از کتابخانه عمومی نیز یکی از گزینه‌های اوقات فراغت است. معنای این موضوع این است که بیشترین زمان فعالیت کتابخانه‌ها باید  اوقات فراغت مردم باشد. این موضوع در تعارض با خواست کارمندان شاغل در کتابخانه است. آنها دوست دارند مانند همه ادارات دولتی، صبح در سرکار خود حاضر شوند و ظهر به موقع سرکار را به مقصد خانه ترک کنند و بابت این خدمت (یعنی باز کردن در کتابخانه‌ها و گرم نگه داشتن اجاق آن) دستمزدی متعارف دریافت کنند. و البته روزهای شیرین تعطیل هم که جای خود دارد. اما با توجه به مقدمه بحث، آشکار است که در چنین وضعیتی نباید انتظار داشته باشیم در کتابخانه‌ها رونقی وجود داشته باشد: زمانی که مردم می‌توانند به کتابخانه مراجعه کنند، کتابخانه بسته است و زمانی که کتابخانه باز است مردم کارهای مهم‌تری دارند. به راستی این تعارض را چگونه می‌توان حل کرد؟


اجازه دهید کمی هم شاخص‌های عملکردی مرتبط با این موضوع را از زبان استاندارد ایزو 11620  بشنویم:

ساعات کار کتابخانه در مقایسه با تقاضا: سنجش نسبت ساعات کار یک کتابخانه به نیازهای کاربران

هدف این شاخص عملکرد، سنجش میزان تناسب ساعات کاری یک کتابخانه با نیازهای کاربران است. 

تعریف عملیاتی: مجموع واقعی ساعات فعالیت کتابخانه در مقایسه با مجموعه ساعات مورد تقاضای کاربران. از منظر این شاخص عملکرد، ساعات فعالیت کتابخانه ساعاتی در یک هفته معمول هستند که در آن خدمات پایۀ کتابخانه (مثل خدمات امانت، مرجع و اتاق‌های مطالعه) برای کاربران قابل استفاده باشد. 

روش سنجش: یک پرسشنامه ساده درباره رضایت از ساعات کاری کتابخانه طراحی کنید و گزینه‌ای در آن قرار دهید که بتوان اوقات دیگری را که کتابخانه باید باز باشد به آن افزود. می‌توانید پرسش‌هایی درباره وضعیت کاربران اضافه کنید تا به شناسایی نیازهای گروه‌های خاص کاربری کمک کند. 

مثال:

رضایت خود را از ساعات کاری کنونی کتابخانه چگونه ارزیابی می‌کنید؟

بسیار ناراضی|  ناراضی|  تقریباً راضی|  راضی|  بسیار راضی

لطفا ساعاتی به جز ساعات کنونی را که مایل هستید به زمان فعالیت کتابخانه افزوده شود را مشخص کنید. 

....


شما فکر می‌کنید کاربران کتابخانه‌تان چقدر از ساعات فعالیت کتابخانه شما راضی هستند؟

۰ نظر موافقین ۰ مخالفین ۰ ۲۴ ارديبهشت ۹۶ ، ۲۰:۰۰
سیامک محبوب

فضای کتابخانه یکی از خدمات کتابخانه عمومی است. شاید این جمله را شنیده باشید. اما معنای آن چیست و چه اهمیتی دارد؟ در کتابخانه‌های عمومی برعکس دیگر کتابخانه‌ها همین که مردم به کتابخانه بیایند، حتی اگر از منابع استفاده نکنند، اتفاق خوبی افتاده است. این سرزدن به کتابخانه نشانه‌ای از اهمیت اجتماعی کتابخانه است. در این سرزدن‌ها است که روابط اجتماعی شکل می‌گیرد. افراد با هم آشنا می‌شوند و تعاملات فرهنگی رخ می‌دهد و همدلی که اساس یک اجتماع موفق است پایه‌گذای می‌شود. این مهم یکی از نقش‌های اجتماعی کتابخانه عمومی است.


به همین دلیل است که در اکثر گزارش‌هایی که از کتابخانه‌های عمومی منتشر می‌شود بازدید از کتابخانه یکی از سه شاخص اصلی و اولیه است که دیده می‌شود. در استاندارد ایزو 11620 که درباره شاخص‌های عملکرد کتابخانه‌ها است  درباره این شاخص چنین می‌خوانیم:

«مراجعه: وارد شدن شخص (حقیقی) به محوطه کتابخانه است. 

هدف از این شاخص عملکرد، سنجش میزان موفقیت کتابخانه در جذب کاربران به همه خمات کتابخانه است. این شاخص را در همه کتابخانه‌هایی که جمعیت خدمت‌گیرندۀ تعریف شده دارند می‌توان به کار بست ... 

شیوه محاسبه: تعداد کل مراجعه به کتابخانه، چه واقعی و چه مجازی، در طول یک سال کامل، تقسیم بر تعداد کل افراد حاضر در جمعیت خدمت گیرنده

روش گردآوری اطلاعات: از یک مانع گردان یا وسیله مشابه برای شمارش خودکار افرادی استفاده کنید که به کتابخانه وارد یا از آن خارج می‌شوند. یا ورودها شمارش شود یا خروج‌ها- نه هر دو. تعداد مراجعات مجازی بیرونی به وب‌سایت کتابخانه را بشمارید. 

این شاخص عملکرد یک عدد صحیح بدون محدودیت سقف است. نمره بالا معمولا خوب محسوب می‌شود. »


می‌دانیم که میزان مراجعه به کتابخانه‌های عمومی فعلا به صورت دستی و توسط کتابداران وارد می‌شود و خطای آماری آن بسیار بالاست. مبر اسا استاندارد ایزو شمارش مراجعان باید به صورت خودکار انجام شود. دوست ظریفی می‌گفت اگر شمارشگرهای خودکار در مقابل در ورودی و بخش‌های کتابخانه برای ثبت مراجعه استفاده شود، یکی از کارهای کتابداران این خواهد بود که روزانه چندین بار از مقابل آنها بگذرند تا عدد بالاتر رود. شما فکر می‌کنید چطور می‌شود این موضوع را فرهنگ‌سازی کرد که «آمار بیش از هر کسی مورد نیاز کتابخانه است و نیازی به دستکاری آن نیست؟» راستی این شاخص در کتابخانه شما به چه میزان است؟ چند درصد از مراجعات به کتابخانه شما برای گرفتن امانت است؟ چند درصد برای استفاده از سالن مطالعه؟ و چند درصد برای استفاده از سایر خدمات؟

۰ نظر موافقین ۰ مخالفین ۰ ۱۹ ارديبهشت ۹۶ ، ۲۰:۰۰
سیامک محبوب